Wat kunnen bedrijven doen wanneer hen een betaalrekening geweigerd wordt?

Ondernemers kunnen in essentie niet zonder een betaalrekening. Zeker niet in het digitale tijdperk waarin de wereld zich bevindt. Het komt echter voor dat banken bedrijven op een ‘zwarte lijst’ zetten omdat zij een te hoog risico zouden vormen op het vlak van witwassen of terrorismefinanciering. Gijs van Schalkwijk is consultant bij adviesbureau Charco & Dique en behandelt de kwestie waarin bedrijven overal geweigerd worden en wat hun resterende opties zijn.

Consumenten en bedrijven hebben lang niet altijd dezelfde rechten. Neem het voorbeeld van energiecontracten, waarbij sluwe verkopers zzp’ers op hun huisadres een contract aansmeren om er vervolgens achter te komen dat eventueel annuleren niet mogelijk is omdat het een zakelijke overeenkomst betreft. Iets soortgelijks is het geval met een bankrekening. Voor consumenten is de toegang tot een basale betaalrekening per wet geregeld, voor ondernemers niet. 

Het leidt ertoe dat ondernemers in extreme gevallen overal geweigerd kunnen worden. Daar hebben banken zo hun redenen voor, aangewakkerd door de ingrijpende strijd tegen financiële criminaliteit en het mitigeren van risico’s. Het FD meldde na een rondgang al dat het tot steeds meer conflicten leidt tussen banken en ondernemers. Soms krijgen bedrijven gelijk en wordt een opzegging teruggedraaid, soms krijgen banken gelijk en mogen zij een afscheidstraject starten. Uiteraard zijn er diverse soorten bedrijven die vaker dan gemiddeld in zulke situaties belanden, zoals coffeeshops, seksclubs of cryptodienstverleners.

Contractvrijheid banken...

Vooropgesteld is het voor een bank een stuk eenvoudiger om een klant simpelweg te weigeren dan een relatie op te zeggen. De bank kan zich namelijk beroepen op de contractvrijheid. Er zijn verschillende motieven denkbaar waarom een bank geen zakelijke rekening zou willen verstrekken. 

Van Schalkwijk: '”In de eerste plaats zorgt de regeldruk ervoor dat een bank aan zoveel administratieve verplichtingen moet voldoen om bepaalde type cliënten te accepteren, dat het simpelweg niet winstgevend is. De hoeveelheid informatie die een bank moet opvragen voor een hoog risico cliënt is veel groter dan bij een reguliere cliënt. Daarnaast ligt de frequentie waarmee deze informatie gecontroleerd moet worden hoger.”

Ook het imago van een bedrijf – of de sector waarin het bedrijf actief is – kan een rol spelen in de keuze. '”Veel banken zullen liever niet geassocieerd worden met praktijken die tegen de randen van wat legaal is plaatsvinden”, stelt van Schalkwijk.

… maar ook een maatschappelijke functie

Die contractvrijheid is echter niet absoluut, zo legt Schalkwijk uit. Banken hebben namelijk ook een maatschappelijke functie en een bijzondere zorgplicht. Het komt voor dat rechters banken opleggen een zakelijke betaalrekening te verstrekken. Zonder betaalrekening is het namelijk in essentie niet mogelijk om als bedrijf te functioneren. Alleen cash geld accepteren is tot daaraan toe, al zullen bedrijven vermoedelijk wat omzet mislopen vanwege consumenten die amper meer baar geld op zak hebben en doorlopen naar een volgende winkel. Maar wat met het betalen van leveranciers of partijen die zaken als energie, telefonie of internet voorzien? 

Het is voor ondernemers dus mogelijk om via een rechter een bankrekening af te dwingen. Met de nodige realiteitszin stelt Schalkwijk dat dit misschien niet het beste begin is van een duurzame relatie. Aan de andere kant, wie zijn zaken digitaal regelt ziet verder toch geen bankbediende meer. 

Een bankrekening afdwingen via de rechter is misschien niet het ideale begin van een duurzame relatie.

Een andere optie is om een rekening te openen in een ander land. Een EU-land is daarbij uiteraard het meest voor de hand liggend. Dit kan een geschikte oplossing zijn voor partijen die een AIFMD-registratie nodig hebben, ofwel beheerders van alternatieve beleggingsinstellingen. De AFM gaat ook akkoord met een registratie indien de aanvrager over een rekening in een ander Europees land beschikt. 

Het openen van een rekening bij een elektronischgeldinstelling is ten slotte een derde mogelijkheid. Dit zijn partijen die zakelijke IBAN-rekeningen kunnen verlenen; een volwaardig alternatief voor een bankrekening. Van Schalkwijk: ''Het is makkelijker om bij dit soort partijen een rekening te openen, omdat zij doorgaans een grotere risicobereidheid hebben dan Nederlandse banken. Het categorisch uitsluiten van bepaalde typen ondernemingen komt dan ook veel minder voor.''