Rob Schotsman: Bankieren is een professie, een vak dat ertoe doet

Lamgeslagen door de onophoudelijke kritiek. De ogen van toezichthouders brandend in de rug. Schuw en slaafs geworden. Nee, de gemiddelde bankier zit verre van lekker in zijn vel. Het wantrouwen vanuit de consument blijft op deze manier bovendien moeiteloos in stand. Tussen banken en maatschappij gaapt een kloof zo breed als een voetbalveld, het contact is bekoeld tot rond het vriespunt. Een zorgwekkende ontwikkeling, vindt Prof. Dr. Rob Schotsman, hoogleraar Bank- en Verzekeringsleer en directeur van de UvA Academie voor Bank en Verzekeringen en lid van het managementteam van NIBE-SVV, prominent opleider voor de financiële dienstverlening. Maar die kloof is volgens hem wél te overbruggen.

Schotsman heeft de Volkskrant er maar even bij gepakt om het te checken en kan alleen maar instemmend knikken. Want ja, het blijkt te kloppen: 20% van het nieuws is bankgerelateerd. En conform het krantencredo ‘goed nieuws is geen nieuws’ is de berichtgeving weinig opwekkend. “Banken blijven negatief in het nieuws staan”, stelt hij. “Elke dag opnieuw. De samenleving heeft daarom nog steeds weinig vertrouwen in banken. Maar tegelijkertijd zijn we afhankelijk van banken. Voor betalen, sparen, lenen en beleggen. Banken zijn en blijven onmisbaar en spelen een spilfunctie in het economisch en maatschappelijk verkeer. Ontwikkelingen als blockchain, crowdfunding en nieuwe betaaldienstverleners zullen die spilfunctie echt niet aantasten. Wat wel een zorgwekkende ontwikkeling is, is de verharding en enorme kloof tussen bankiers en maatschappij. Blijkbaar is er onvoldoende bankierschap. Bankierschap is een samentrekking van bankieren en vakmanschap. Grolsch had ooit een prachtige slogan: vakmanschap is meesterschap. Dus: bankierschap is vakmanschap is meesterschap. Dat moet beter. Want zou er sprake zijn geweest van meesterschap, dan zou het niet zover zijn gekomen.”

Schuw en slaafs

Tijdens de kredietcrisis is het helemaal misgelopen met de reputatie van de banken. Nederland worstelde zich uit het economische dal, maar het terugwinnen van het vertrouwen hield daarmee geen gelijke tred. Integendeel. Nog steeds behoudt de consument reserves naar de bankwereld toe. En de banken zelf lijken onmachtig om dat vertrouwen, of zelfs maar een sprankje sympathie, te heroveren. “Banken zijn moe gebeukt na de kredietcrisis,” stelt Rob Schotsman. “Ze zijn de zondebok. Horen alleen wat ze niet goed doen. Daardoor zijn ze schuw en slaafs geworden. Ze zijn hun oriëntatievermogen kwijtgeraakt en durven zich niet meer te laten zien. Het veld wordt nu gedomineerd door ministers en toezichthouders. Banken moet daarmee leren leven. Maar het moet niet erger worden. Bankiers moeten niet afdalen naar een grot waar je nooit meer uitkomt, zich niet gek laten maken door protocollen, regels en controles. Dat is niet gezond, want zo verlies je je vakmanschap uit het oog.”

"Bankieren is een professie"

Vakmanschap. Daar draait het volgens Schotsman allemaal om. In zijn optiek wordt bankieren tegenwoordig te veel ervaren als een klus, een baantje. Onterecht, vindt hij. “Een bankmedewerker metselt niet een steen op een steen en dat was het. Nee, hij metselt met anderen samen aan een kathedraal. Bankieren is een professie, een vak dat ertoe doet. Banken lijken niet meer te weten dat ze een spilfunctie hebben, dat ze een geldscheppende instelling zijn. Dat is de essentie. Dat bewustzijn moet terug.”

Zo’n omslag maak je niet van de ene op de andere dag. Maar het bewustzijn dat het anders moet, dat is er al wel. Diepgeworteld in het opleidingswezen als Schotsman is, maakt hij het zelf mee. Bestuurders die bij hem in de collegezaal zitten vragen het zich hardop af: Hoe zorg ik voor zingeving binnen mijn organisatie? Met vakmanschap dus. Zorgen dat je het bankierschap beheerst. Met meer aandacht voor communicatie. En dat is te leren.

Een stevige basis

“Maar niet door een Wft- of DSI-opleiding te volgen,” aldus Schotsman. “Die zijn daar ook niet voor bedoeld. Je leert het vanouds via NIBE-SVV, de opleider voor de financiële dienstverlening, op alle niveaus. De geactualiseerde Algemene Opleiding Bankbedrijf zorgt voor een stevige basis. Zo word je bewust van het bankiersvak. Op deze opleiding bouwt de UvA Academie voor Bank en Verzekeringen, een samenwerkingsverband tussen NIBE-SVV en de UvA, op het hoogste niveau voort. Hier geven we een aanzet tot een uitwerking van bankierschap op verzoek van een aantal bankbestuurders, waarbij we ook leren van de bestuurders. NIBE-SVV speelt een gezaghebbende en faciliterende rol. Nieuwe inzichten zullen uiteindelijk doorsijpelen en doorvertaald worden binnen de banken.”

Zorgplicht jegens de cliënt

In de Algemene Opleiding Bankbedrijf komen onder meer vaktechniek, regelgeving, risk, asset & liability management en het geldwezen aan de orde. Belangrijke thema’s. Schotsman: “Maar we moeten ook aandacht schenken aan politieke en maatschappelijke verhoudingen en economische en culturele ontwikkelingen. En vooral aan de zorgplicht jegens de cliënt. Anders dan de autodealer die een auto verkoopt zonder zich in de achtergrond van de klant te verdiepen hebben banken die bijzondere zorgplicht wel. Bankiers helpen mensen van de wieg tot het graf. Dat moet je je als bankier realiseren. En het begint dus allemaal met vakmanschap. Daar moeten bankmedewerkers weer op kunnen vertrouwen, daar moeten ze weer trots op zijn. Zo krijgen ze weer lol in hun vak en dat gaan ze uitstralen. En de cliënt, die krijgt zo weer sympathie voor de bankwereld. Die zegt dan weer: Die bank is van mij!”