KPMG en ABN AMRO over bankieren in Brazilie

In augustus 2013 rondde ABN AMRO de overname af van Banco CR2, een kleine particuliere zakenbank. Met deze acquisitie verwierf ABN AMRO een banklicentie voor de Braziliaanse markt waarmee het klanten in de ECT-sector (Energy, Commodities & Transportation) onshore producten kan aanbieden.

Erik Bleekrode, Partner KPMG Accountants in Brazilië in gesprek met Rick Torken, Country Executive Brazil bij ABN AMRO.

Rick Torken: “Een Braziliaans bedrijf heeft bij financiering altijd de keuze uit reais met een hoge rente of dollars met een lage rente. Exporteurs kiezen daarom vaak voor dollarfinanciering en dat gebeurt in het algemeen offshore. Er is echter een aantal dollargeïndexeerde leningsproducten dat alleen mag worden verkocht door banken met een onshore banklicentie. Daarom was deze acquisitie van Banco CR2 zeer welkom.”

BRIC-land Brazilië 
Enkele cijfers voor de beeldvorming. Smeltkroes Brazilië kent een grote verscheidenheid aan bevolkingsgroepen en landschappen. Met circa 198 miljoen inwoners en een BNP van ongeveer US$ 800 miljard is de Braziliaanse economie één van de grootste ter wereld. In een land dat 200 keer de omvang van Nederland meet, is São Paulo het financiële centrum, met circa 20 miljoen mensen in het grootstedelijke gebied. Het land is de exporteur van metalen, ertsen en agroproducten: de nummer 1 in koffie, suiker, sinaasappelsap, de nummer 2 in sojabonen, en eveneens groot in rundvlees en gevogelte. Torken: “Ter illustratie: van al het sinaasappelsap dat in de wereld buiten de VS wordt gedronken komt 80% uit Brazilië. En die grondstoffenstromen groeien nog steeds door de internationalisering van de economie en de voortdurende groei van de wereldbevolking waardoor de vraag naar grondstoffen stijgt.”

Vrijkomende landbouwgrond 
Het land is vruchtbaar, de landbouwtechnieken zijn verbeterd en de stijging van de energieprijzen heeft geleid tot hogere transportkosten, waardoor de verwerking van grondstoffen dichterbij huis rendabeler wordt. Torken: ”De grondstoffenstroom groeit ook doordat er steeds meer landbouwgrond beschikbaar komt, buiten het Amazonegebied.” In Brazilië was het de gewoonte om grond aan te kopen als belegging vanwege de jarenlange hyperinflatie, aldus Torken; grond die niet direct gebruikt werd voor landbouw. Nu die periode van hyperinflatie achter de rug is, kiest de huidige generatie ervoor om zijn geld niet langer in grond te steken. Er is sprake van een opkomende spaar-, pensioen- en verzekeringscultuur. Bleekrode: “Opvallend is de groeiende aandacht voor financiële producten met een langere looptijd. Als de inflatie 1000% bedraagt, heeft het immers geen zin om te sparen of te investeren in je pensioen. Die tijd is echter voorbij.” 

Onstuimige groei 
Brazilië kent een onstuimige groei. Werd het land in 1998 nog getroffen door de ‘emerging market’-crisis, nu beschikt het ‘groeiwonder’ over US$ 375 miljard aan valutareserves. Op dit moment lijkt de economische motor te haperen en bedraagt de groei ‘slechts’ 2%. Torken benadrukt het belang om deze cijfers juist te beoordelen. “Voor de belangrijke agro- industriële sector, die circa een kwart van de economie beslaat, was de groei maar liefst 9%, terwijl de stedelijke centra waar circa 70% van de bevolking woont nauwelijks groei liet zien.” Gevolg: de prijzen stegen. In juni 2013 leidde de verhoging van het lokale bus- en metrokaartje van 3 reais naar 3,20 reais tot grote protesten in São Paulo en andere steden waar de infrastructuur ondermaats is. Torken: “Die verhoging lijkt veel, maar veel mensen krijgen de reiskosten terug van hun werkgever.” Deze rellen werden echter het symbool van wat er mis zou zijn met het land: verspilling van overheidsgeld, ongelijkheid en corruptie. De politie trad hard op tegen de demonstranten. Torken: “Brazilië is een bevoordeeld land, rijk aan zoet water, biodiversiteit, landbouwgrond en mineralen. Brazilianen zelf zeggen ‘Brasil, terra abençoada por Deus’ (‘dit land is gezegend door God’) en ‘Deus é Brasileiro’ (‘God is een Braziliaan’). Dat gevoel zit heel diep bij de trotse Braziliaan en als de voorgespiegelde vooruitgang achterwege blijft, ontstaan er frustraties.”

Sociale emancipatie 
In de afgelopen jaren hebben 30 tot 35 miljoen Brazilianen de armoede verruild voor de middenklasse. Torken: “Deze groep gedraagt zich als burger en begint eisen te stellen op het gebied van veiligheid, zorg, scholing en onderwijs. Maar die verbeteringen komen te langzaam van de grond. Het ontbreekt deze nieuwe middenklasse dus aan perspectief.“ Bleekrode benadrukt dat de beeldvorming rond Brazilië sterk afhangt van het perspectief waarmee men naar dit land kijkt. “Er is een groep die Brazilië alleen kent als ‘groeiwonder’ en bijna als West-Europees land beschouwt en schrikt van wat zich hier nu afspeelt, uitvergroot door de media. Een andere groep heeft de militaire dictatuur die duurde tot 1985 nog meegemaakt en weet dat dit land een ongekende ontwikkeling heeft doorgemaakt. Beide vertrekpunten leiden tot een ander beeld van Brazilië.”

Jonge democratie 
Het WK Voetbal, de presidentsverkiezingen van oktober, de Olympische Spelen van 2016 – het land ligt onder een vergrootglas. Torken: “Brazilië is een jonge democratie die volwassen wordt. Voor het eerst wordt de politieke strijd grotendeels uitgevochten op social media. Burgers worden zich bewust van hun stem en dankzij internet weet men ook wat er elders in dit onmetelijke land gebeurt.” De huidige regering heeft betaalbaar internet uitgerold in veel arme wijken waardoor Brazilianen met een laag inkomen thuis over Wi-Fi beschikken. Bleekrode: “Politiek wordt hier bedreven zoals in Mediterrane landen, met passie en emotie. Tegelijkertijd zijn de issues die hier spelen vele malen groter dan elders.” Hij beschrijft dat de laatste openbare protesten dateren uit eind jaren ‘90. ”Het zit niet in de aard van de bevolking om te protesteren en het is nog onduidelijk of de onlusten klein blijven, of dat ze een klein maar vast onderdeel worden van het politieke toneel of dat ze zich exponentieel zullen vermenigvuldigen. Een kleine groep demonstranten kan in São Paulo gemakkelijk een verkeerschaos veroorzaken en de wereldpers halen.”

Klantrelaties 
Het belang van relaties staat buiten kijf in dit land. Torken: “Een bank loopt hier niet weg van een klant als het even wat minder gaat. Klantrelaties kunnen hier zomaar twintig jaar duren. Dat wordt door Brazilianen sterk gewaardeerd in een land met een economie die zo volatiel is geweest.” Bleekrode: “Wat Brazilianen heel prettig vinden is de Nederlandse consensuscultuur vermengd met de Braziliaanse cultuur. Er wordt goed geluisterd naar alle medewerkers in de organisatie, ook naar de mensen in de lagere echelons. Echt iedereen mag meedenken, maar uiteindelijk neemt de baas de beslissing.”

Geavanceerde regelgeving 
De toezichthouder gaat voortvarend te werk in Brazilië. Bleekrode: “Het komt voor dat een nieuwe regel van kracht wordt en dat men in de praktijk wel ziet hoe deze uitpakt. Men neemt dus geen lange voorbereidingstijd zoals dat in Europa gebeurt.” Opvallend is dat de regelgeving voor banken op zijn minst on par is met West-Europese landen, aldus Bleekrode. “De Braziliaanse centrale bank is zeer betrouwbaar en het toezicht op banken en verzekeraars is van hoog niveau. Internationale wetgeving wordt snel vertaald naar lokale wetgeving en de toezichthouder is daadkrachtig.“ Torken: “De wetgeving hier is goed en geavanceerd, zoals de financiële wetgeving en de milieuwetgeving, maar voor ondernemers is dit een ingewikkeld land waar sprake is van complexe regels, bureaucratie en corruptie.” Bleekrode: “Dit land kent nu eenmaal geen rijpingsproces van 200 jaar. Wie zich hier niet aan wet- en regelgeving houdt, krijgt te maken met harde, repressieve maatregelen. Het is opvallend hoeveel geschillen bedrijven hier hebben met de overheid.”

Impact WK Voetbal 
Wat zal de impact van het WK Voetbal zijn op de Braziliaanse economie? Deze invloed moet niet worden overschat, vindt Torken. “De huidige regering onder president Dilma Rousseff (Arbeiderspartij, PT) heeft verzuimd om grootschalige infrastructuurprojecten te realiseren.” Wel zijn op de valreep de luchthavens van São Paulo gemoderniseerd in een PPP-achtige constructie, evenals havenfaciliteiten die in concessie zijn gegeven aan private partijen, aldus Torken. Hij is benieuwd naar de legacy van het WK en van de Olympische Spelen. “De bevolking leert gaandeweg dat men permanent waakzaam moet zijn in deze jonge democratie.” De nieuwe president zal zich daar ongetwijfeld bewust van zijn in de aanloop naar de Olympische Spelen van 2016 in Rio de Janeiro.

Dit artikel is eerder geplaatst in de Financial Services Update Magazine van KPMG (#17 2014). In het artikel gaat Erik Bleekrode, Partner KPMG Accountants in Brazilië in gesprek met Rick Torken, Country Executive Brazil bij ABN AMRO Bank.