Wereldwijd herstel bankensector met grote regionale verschillen

Terwijl de financiële sector wereldwijd tekenen van herstel vertoont, lopen de prestaties van verschillende regio’s aanzienlijk uiteen. Dat blijkt uit recent onderzoek van Boston Consulting Group. De banken staan ook de komende jaren voor een aantal grote uitdagingen, maar met de juiste strategie kunnen ze succesvol en winstgevend blijven, stellen de onderzoekers. 

Het is al bijna tien jaar geleden dat in de Verenigde Staten de kredietcrisis uitbrak en de wereld meegesleurd werd in een ongekende financiële crisis. Veel banken dreigden om te vallen en nog steeds verkeren er wereldwijd diverse grote banken in zwaar weer. Wel zijn er wereldwijd veel tekenen dat de bancaire sector op de goede weg terug is.

Globale progressie, Europa stagneert

Uit het jaarlijkse onderzoeksrapport van de Boston Consulting Group over de winstgevendheid van de wereldwijde bankensector blijkt dat de prestaties van banken een voorzichtige positieve trend vertonen. Als referentie voor het rapport diende een groep van meer dan 300 consumenten- en zakenbanken, die samen goed zijn voor meer dan 80% van de wereldwijde bancaire assets. Voor het vijfde jaar op rij was sprake van toenemende economische winst en voor het derde jaar op rij werd een positieve economische winst genoteerd.

Terwijl de wereldwijde economie groeit zitten er onder de oppervlakte grote regionale verschillen. De Europese sector kampt met een krimpende balans en lage marges en dat is een slecht recept voor het maken van winst. Volgens het onderzoek slagen Europese banken er over het algemeen niet in om te snijden in kosten, terwijl dit wel noodzakelijk is om de winst te vergroten. De operationele kosten zijn hoger dan in 2009, potjes voor mogelijke afschrijvingen op foute leningen en het opbouwen van kapitaalbuffers zorgen zelfs voor een verdubbeling van de risicokosten ten opzichte van de periode voor de crisis.

Ook Zuid-Amerika heeft het lastig. In tegenstelling tot Europa maakt de sector als geheel nog wel winst, maar de klad zit er al enkele jaren sterk in. De trend is duidelijk neerwaarts. Het zijn Noord-Amerika, Azië, het Midden-Oosten en Afrika die zorgen dat de balans wereldwijd positief doorslaat. Volgens het rapport van Boston Consulting Group zal de economische situatie ook de komende jaren anders verlopen per regio. In de VS zullen de rentes gaan stijgen en de groei zal stabiel, maar gestaag zijn. In Europa zullen zowel de rentes als de groei laag blijven. In opkomende markten zal de groei het pad volgen van de afgelopen jaren.

Europese verschillen

Net als op mondiaal niveau zien we ook op Europees niveau grote regionale verschillen. Het zijn banken uit de noordelijke landen die er goed voor staan en ervoor zorgen dat Europa niet meer heeft dan een flinke verkoudheid. Niet heel verrassend zijn het banken uit de zuidelijke Europese landen die er slecht voor staan en kampen met extreem hoge risicokosten. De groeiende kloof tussen het Noorden en Zuiden is volgens de onderzoekers een serieus probleem – niet alleen op financieel, maar zeker ook op politiek niveau. Het is al lastig afspraken maken met circa dertig EU-landen en meer ongelijkheid zal dat beslist niet makkelijker maken. Het belang van Nederland is niet automatisch het belang van bijvoorbeeld Italië. 

Meer regels dan uitzonderingen

Uit de rokende puinhopen van de financiële crisis kwam één heel duidelijk streven naar voren, namelijk het aanscherpen van regulering. Een systeemcrisis waarvan de gevolgen door de belastingbetaler gedragen worden, mocht nooit meer voorkomen. Sinds 2011 is het aantal regels voor banken verdrievoudigd, tot een gemiddelde van 200 nieuwe of gewijzigde regels per dag, blijkt uit het rapport. 

De huidige staat van regulering is volgens het rapport onder te verdelen in drie clusters. Banken zullen hun aandacht over de volgende drie gebieden moeten verdelen:

- Financiële stabiliteit: het meest ontwikkelde hervormingsgebied. Het toverwoord is en blijft kapitaal. Druk van investeerders en van peer groups zorgt voor toenemende kapitaalvoorzieningen.

- Prudent handelen: hier ligt een belangrijke taak voor compliance afdelingen om de bank aan nieuwe of gewijzigde regels te laten voldoen en hoge boetes te voorkomen. Sinds de crisis is al voor 321 miljard USD aan boetes uitgedeeld.

- Resolutie: een beheerste aanpak van bankfalen. Als een bank faalt moeten kritieke functies als kredietverlening en sparen door kunnen gaan. Er is nog weinig overeenkomst over oplossingen of preventiemaatregelen, maar regulering neemt snel toe.

Boston Consulting Group verwacht dat regulering - en met name hoe banken daarmee omgaan - een grote rol zal blijven spelen de komende jaren. Opvallend is dat de meeste regels zullen voortkomen uit individuele rechtsorganen, in plaats van mondiaal gecoördineerde initiatieven. Denk hierbij bijvoorbeeld aan nationale toezichthouders of ministeries. Naast kansen en uitdagingen die per regio verschillen zal dus ook iedere regio voor zich goed moeten inspelen op nieuwe en veranderende regulering. Hoewel zij op de regels zelf weinig tot geen invloed hebben, hebben zij wel invloed op de wijze waarop deze in de organisatie geïmplementeerd worden. Volgens de onderzoekers is een strategische en gedisciplineerde benadering hierbij cruciaal en zal het omgaan met en inpassen van nieuwe regels bovenaan de prioriteitenlijst van banken moeten staan. 

Banken die hun processen nu onvoldoende hervormen, of zich hierop voorbereiden, spelen volgens de onderzoekers met vuur. Een plotselinge deadline voor nieuwe regulering kan zorgen voor te haastig doorgevoerde verandering en een achterstand op de concurrentie. 

Strategische adviezen

Regulering is niet iets dat op korte termijn vaart zal minderen, stellen de consultants. Het rapport verwacht de komende jaren een oceaan aan nieuwe regels. Een sterke focus op change management is volgens de onderzoekers niet optioneel, maar een vereiste om de komende jaren te overleven als bank. Daarnaast zijn er nog twee grote uitdagingen die banken in de nabije toekomst zullen moeten overwinnen om hun bestaansrecht veilig te kunnen stellen.

Ten eerste moeten banken meer kostenefficiënt worden. Dat kan door veranderingen door te voeren in het organisatiemodel of in de operationele uitvoering, maar ook door processen uit te besteden. De opkomst van FinTech- en RegTech-bedrijven van de afgelopen jaren zorgt voor een stroom aan nieuwe specialisten en tools voor specifieke processen binnen de bankwereld. De kennis die zij meebrengen in het optimaliseren en automatiseren van processen kan zeer sterk bijdragen aan kostenreductie van banken. Ten tweede moeten banken goed kijken naar manieren om samenwerking tussen de risk onderdelen van de bank en de algemene leiding te stimuleren. Dat gebeurt nu nog te weinig, stellen de adviseurs, terwijl juist hier de sleutel ligt voor het optimaliseren van de aanwezige middelen om weer winstgevend te zijn.