Ministerie en DNB reageerden te laat bij SNS REAAL

Het Ministerie van Financiën had eerder moeten reageren op de financiële problemen bij SNS Reaal. De Nederlandsche Bank (DNB) had als toezichthouder onvoldoende oog voor de risico’s van de ontwikkelingen bij de bankverzekeraar. Daardoor kwam het financiële concern verder in de problemen. Dat is de conclusie in het onderzoeksrapport van de evaluatiecommissie Frijns / Hoekstra, die voor het Ministerie van Financiën en de raad van commissarissen  van De Nederlandsche Bank (DNB) de neergang en nationalisatie van de bankverzekeraar onderzocht.

Teveel vertrouwen in zelfredzaamheid

Zo had de toenmalige minister van Financiën Wouter Bos al eind 2008 schoon schip moeten maken bij SNS Reaal toen het financiële concern bij de overheid aanklopte voor €750 miljoen aan staatssteun. Bos vertrouwde er echter te veel op dat de bestuurders en de commissarissen van SNS Reaal in actie zouden komen om de ingrijpende  en nodige herstructurering  zelf uit te voeren. Toen in 2011 duidelijk werd dat het financiële concern in zwaar weer terecht was gekomen door onder meer de vastgoedportefeuille Property Finance was het tij niet meer te keren, aldus de commissie onder leiding van het voormalige Raad van State lid en oud-informateur Rein Jan Hoekstra en oud-hoogleraar en voormalig ABP directeur Jean Frijns.

Te weinig dwingende afspraken en toezicht

Het ministerie van Financiën had daarom duidelijkere afspraken moeten maken met de top van SNS Reaal. Kort na het verlenen van de staatssteun was het oplossen van de problemen (zoals de verkoop of het afstoten van de problematische onderdelen) wellicht nog mogelijk geweest, maar drie jaar later bleek dat geen realistische optie meer te zijn. De financiële problemen bij SNS Reaal hadden voorkomen kunnen worden als De Nederlandsche Bank (DNB) scherper had toegezien op de vele overnames die de bankverzekeraar na 2006 deed. De toezichthouder had onvoldoende oog voor de gevaren van de groeistrategie van SNS Reaal. En als deze wel werden opgemerkt werd er onvoldoende dwingende actie op ondernomen.

Onterechte goedkeuring DNB voor overnames

SNS Reaal nam in 2006 de vastgoedportefeuille Property Finance, kort na de beursgang, voor €810 miljoen over van ABN AMRO. De bankverzekeraar raakt uiteindelijk voornamelijk in de problemen door deze vastgoedportefeuille. Kort daarna werden Axa en Zwitserleven overgenomen, waarvoor in totaal meer dan €3.3 miljard werd betaald. De Nederlandsche Bank (DNB) moet voor iedere overname een verklaring van geen bezwaar afgeven. Volgens de commissie hebben die overnames de balans van SNS Reaal flink verzwakt. Dat SNS Reaal toch goedkeuring van De Nederlandsche Bank kreeg om de vastgoedtak over te nemen, had niet gemogen. Een jaar eerder zakte de bankverzekeraar nog voor een risicotoets van de toezichthouder. Bovendien vonden de besluiten bij De Nederlandse Bank (DNB) niet in de directie plaats, maar op een ander, te laag niveau.

Nationalisatie terecht

Vastgoedportefeuille Property Finance bleek uiteindelijk de molensteen om de nek van SNS Reaal. De bankverzekeraar moest zo veel afschrijven op de omvangrijke portefeuille met vastgoedleningen dat het financiële concern in steeds grotere problemen kwam. Op 1 februari 2013 besloot de minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem SNS Reaal te nationaliseren. De keuze voor nationalisatie was juist, zo oordelen de onderzoekers Frijns en Hoekstra. Het laten omvallen van de bank zou de samenleving meer hebben gekost dan de €3.7 miljard die de minister betaalde bij de nationalisatie. Ook het aanslaan van aandeelhouders en obligatiehouders (om de belastingbetaler zo veel mogelijk te ontzien) was volgens de onderzoekers terecht. 

De belangrijkste conclusies:

• Het ministerie van Financiën had harde eisen moeten stellen aan SNS Reaal bij de verlening van staatssteun in 2008
• Nationalisatie van SNS Reaal was terecht, maar DNB en Financiën hadden eerder actie moeten ondernemen
• De kwaliteit van het toezicht van DNB ten tijde van de overname van Property Finance liet ernstig te wensen over. Er werd blind vertrouwd op de inschattingen die SNS zelf maakte over de risico’s
• Tot 2011 had DNB onvoldoende oog voor de risico’s van de groeistrategie van SNS