Wat we kunnen leren van de Global Alliance for Banking on Values
Wereldwijde uitdagingen op het gebied van klimaat, gezondheid en welvaartverdeling zorgen ervoor dat steeds meer organisaties nieuwe vormen van samenwerking opzoeken om verandering teweeg te brengen. In het boek ‘Allianties voor een duurzame toekomst’ staan precies die samenwerkingsverbanden centraal. In dit werk grijpt medeauteur en hoogleraar Jaap Boonstra het voorbeeld van Global Alliances for Banking on Values aan, als casestudy voor de financiële sector.
In dit artikel legt hij uit waarom deze waardegedreven-alliantie zo bijzonder is en hoe het als voorbeeld dient voor alle toekomstige samenwerkingsverbanden.
Een ander geluid
In 2008 brak in de Verenigde Staten een financiële crisis uit met grote impact op onze wereld. Als gevolg daarvan werd het bankensysteem kritisch bekeken en het mondiale financiële systeem in twijfel getrokken. In deze context begonnen leiders van drie op waarden gebaseerde banken gesprekken die een jaar later resulteerde in de oprichting van de Global Alliance for Banking on Values (GABV).
Na de financiële crisis was de bankensector vrij zwak, maar de bankiers begrepen dat er banken waren die zich altijd anders hadden gedragen en niet hadden bijgedragen aan het acute reputatieverlies van de sector. Het was tijd om naar de wereld duidelijk te maken dat een andere manier van bankieren nodig én mogelijk was.
De drie bankiers, Sir Fazle Abed van BRAC bank in Bangladesh, Mary Houghton van Shorebank in Canada en Peter Blom van Triodos Bank, kenden elkaar al een tijdje en respecteerden elkaar Ze onderkenden dat ze alle drie dezelfde ambities en principes deelden. Deze principes zouden later bepalen waar op waarden gebaseerd bankieren over gaat. Het oorspronkelijke doel van de oprichters van de GABV was om bij te dragen aan sociale, economische en ecologische vernieuwing in het wereldwijde bankensysteem.
Leidende principes
De kracht van de GABV als innovatieve alliantie ligt in de overeengekomen waarden en leidende principes zoals investeren in de reële economie, transparantie in financiering en besturing, financiële robuustheid op lange termijn, en langdurige klantrelaties.
In de alliantie werken lokale banken wereldwijd samen op basis van gedeelde principes en waarden en allen beoordeelden investeringen en leningen vanuit hun bijdrage aan menselijke waarden, maatschappelijk welzijn en duurzaamheid. Bedrijfscultuur en waardengedreven leidinggeven zijn zo belangrijk voor de GABV dat ze zijn opgenomen in de zes principes die worden gebruikt om waardengedreven bankieren te definiëren, te evalueren en te promoten.
Waardengedreven bankieren
Op waarden gebaseerde banken dienen de gemeenschappen waarin ze werken en dienen de reële economie. De banken voorzien in de financiële behoeften van de geografische en sectorale gemeenschappen door ondernemingen en individuen te financieren en daarmee bij te dragen aan ondernemerschap en welzijn in een gezonde economie en een duurzame samenleving.
Financiële producten en diensten worden ontworpen en ontwikkeld om aan de behoeften van mensen te voldoen en het milieu te beschermen. De banken handhaven een hoge mate van transparantie en inclusiviteit in hun besturing en rapportage. Inclusiviteit betekent in deze context een actieve relatie met de uitgebreide belangengemeenschap van de bank. Robuust en veerkracht betekent dat zorgen dat de banken hun activiteiten kunnen handhaven en robuust en veerkrachtig kunnen zijn in het licht van externe verstoringen.
Bij productontwikkeling en het aanbieden van diensten worden afgewogen risicoanalyses gebruikt waarbij instrumenten voor risicobeheer primair worden ingezet in het belang van klanten. Centraal in de waarden staan de culturele waarden, omdat de overige principes afhankelijk zijn van de cultuur van de bancaire organisatie, de wijze van werken, en de dagelijkse financiële dienstverlening aan klanten.
Financieel rendement en maatschappelijke impact
GABV-leden geloven sterk in het op waarden gebaseerde bankmodel en recent onderzoek ondersteunt dit, waaruit blijkt dat kredietverlening aan de reële economie op lange termijn een beter financieel rendement oplevert in vergelijking met de grootste banken ter wereld.
De GABV-banken hebben een sterke kapitaalpositie en kennen een stabiel financieel rendement door hun focus op de reële economie, waarbij het op waarden gebaseerde bankmodel een levensvatbaar alternatief biedt voor traditioneel bankieren en bijdraagt aan een duurzaam financieel systeem. Een andere unieke kwaliteit van de GABV is het sterke wereldwijde netwerk van banken, geworteld in lokale economieën en gebaseerd op de kracht van samenwerking over de hele wereld.
Transformatie van het financiële systeem
Vanuit de kracht van mondiale samenwerking bespraken de aangesloten banken tijdens hun jaarlijkse bijeenkomst in Berlijn in maart 2013 wat er nodig was om het wereldwijde financiële systeem meer mensgericht en stabiel te maken en wat belanghebbenden, waaronder banken, regelgevers, overheden en klanten, kunnen doen om dit mogelijk te maken. De GABV verduidelijkte hiermee haar intenties om de financiële wereld te veranderen.
In 2014 werd de GABV-doelstelling herschreven als: “De GABV zal de op waarden gebaseerde bankbeweging vertegenwoordigen en bevorderen door het publiek bewust te maken van op waardengedreven bankieren en het opbouwen van een krachtig GABV-profiel gebaseerd op een groeiend aantal leden met een ruimer mondiaal bereik, een toename van het aantal klanten, en een grotere maatschappelijke impact.”
Transparantie, duurzaamheid en diversiteit
Om het wereldwijde financiële systeem te veranderen formuleerden de banken drie principes.
Transparantie: Klanten en spaarders bij banken hebben behoefte aan transparantie hoe banken het geld van hun klanten gebruiken en hoe hun bedrijfsmodel in elkaar steekt. Alleen met volledige transparantie kunnen klanten duidelijkheid krijgen hoe bankactiviteiten hen van dienst kan zijn en kan het vertrouwen in het financiële systeem worden hersteld.
Duurzaamheid: Banken spelen een cruciale rol in de transitie naar een duurzame economie. Daarom moeten sociale en ecologische criteria een cruciale rol spelen bij het introduceren en gebruiken van financiële producten. Banken moeten de volledige verantwoordelijkheid nemen voor de impact van hun activiteiten, zowel op korte als op lange termijn. Banken moeten de reële economie dienen en bredere maatschappelijke perspectieven meenemen in hun afwegingen.
Diversiteit: Een stabiel bankensysteem is een wereldwijde en ook een lokale prioriteit. De diversiteit van economieën, culturen en gemeenschappen vereist een breed en divers netwerk van banken. Wereldwijde financiële conglomeraten, die alleen gericht zijn op aandeelhouderswaarde, zullen niet de diversiteit en de nabijheid van de reële economie bieden die nodig is. Diversiteit zal zorgen voor een veerkrachtiger financieel systeem, waarbij risico’s door concentratie van banken in systeembanken worden vermeden.
Toenemende impact
In 2023 omvat de alliantie meer dan 70 financiële instellingen en 16 strategische partners die actief zijn in 45 landen in Azië, Afrika, Australië, Latijns-Amerika, Noord-Amerika en Europa en met meer dan 200 Miljard USD aan gecombineerde activa meer dan 80 miljoen klanten bedienen. Vanuit de gezamenlijke kracht onderneemt de alliantie initiatieven om bij te dragen aan een betere wereld met een financieel systeem dat sociale rechtvaardigheid bevordert, reageert op de klimaatnoodsituatie en echte en blijvende welvaart en welzijn voor iedereen oplevert.
De meeste banken van de GABV zijn ondertekenaars van het ‘Partnership for Carbon Accounting Financials’ (PCAF). Dit is een opkomend platform om methodologieën te creëren om de koolstofemissies in de financiële sector te beoordelen en openbaar te maken. Mede door inspanning van de GABV hebben meer dan 270 financiële instellingen de verklaring ondertekend waaronder enkele van de grootste financiële instellingen ter wereld.
Samen hebben ze een gecombineerd vermogen van 75 biljoen dollar. Ze hebben toegezegd de CO2-uitstoot van hun leningen, investeringen en verzekeringsfinanciering te beoordelen en openbaar te maken. Het verantwoorden van koolstofemissies is geen wondermiddel en zal alleen resulteren in klimaatactie als alle ondertekenaars een coherente aanpak van klimaatactie volgen, maar het is een belangrijke stap in de goede richting.
Waardengedreven allianties
De GABV is een waardengedreven alliantie en deze allianties nemen in aantal toe. Waardengedreven allianties zijn specifieke allianties in de zin dat ze zich richten op het bijdragen aan een betere samenleving. Deze allianties zijn gebaseerd op een gemeenschappelijke ambitie met duidelijke waarden en principes die de alliantie in een bepaalde richting sturen en de leden begeleiden bij hun samenwerkingsactiviteiten.
Een waardengedreven alliantie is niet gericht op winstmaximalisatie en ook niet op het behalen van een groter marktaandeel of het creëren van concurrentievoordeel ten koste van anderen. Bedrijfsallianties worden voornamelijk gedreven door het verbeteren van de efficiëntie, het verlagen van de kosten in de waardeketen, het combineren van middelen voor innovatie, het verbeteren van de kwaliteit, het aanbieden van bredere diensten aan klanten of het versterken van het marktaandeel.
Leden van deze allianties worden meestal gedreven door concurrentievoordeel en zijn bereid deel uit te maken van de alliantie wanneer dit zonder al te hoge kosten meer winst voor het bedrijf oplevert.
Waardengedreven allianties worden gedreven door waarden over mens en samenleving en willen bijdragen aan een eerlijkere economie en een betere en rechtvaardigere samenleving. Dit betekent niet dat deze allianties niet winstgevend of duurzaam zijn. Ze zijn winstgevend voor veel betrokkenen en hebben een positieve impact op de samenleving.
Duurzame allianties
De belangrijkste ambitie van de leden van een waardengedreven alliantie is om door krachtenbundeling de samenleving positief te veranderen. Dit gaat samen met een streven van de leden om hun positie in de markt te versterken en het imago van het collectief te benutten om zich te onderscheiden van concurrenten. Deze gecombineerde doelstelling maakt het besturen van waardengedreven allianties behoorlijk complex, omdat de maatschappelijke ambitie wordt gecombineerd met bedrijfsgerichte componenten die meer typerend zijn voor gebruikelijke allianties.
De meeste waardengedreven allianties zijn allianties met meerdere partijen en velen van hen hebben zich ontwikkeld tot wereldwijde allianties omdat ze dan meer maatschappelijke impact kunnen hebben. Omdat een inspirerende ambitie en gedeelde waarden de leden van waardengedreven allianties bij elkaar houden, zijn deze allianties meestal duurzamer dan reguliere allianties.
Levenscyclus van waardengedreven allianties
Mensen in allianties vinden elkaar, delen een droom, visualiseren een missie en visie, en formuleren leidende principes die het handelen richting geven. Door de verscheidenheid aan leden is het opbouwen en evolueren van allianties niet eenvoudig. Dat is af te leiden uit twee casestudies van de GABV en CEMS die de vier levensfasen van allianties doorlopen: het formeren, funderen, evolueren en transformeren van allianties. Deze vier fasen zijn geen lineaire fasen in de levenscyclus van allianties. Het is een dynamisch en doorlopend patroon vol paradoxen en spanningen.
Bij het formeren van allianties gaat het in de eerste plaats om het vormen van de alliantie. In dit stadium wordt de basis gelegd voor de alliantie. Het is de fase van elkaar leren kennen en mogelijkheden verkennen om elkaar te kunnen versterken. Tijdens het funderen van de alliantie gaat over het uitbouwen van de alliantie op basis van het initiatief van de eerste leden. Hierbij rijzen vragen over passende vormen van samenwerking en het delen van kennis en ervaring.
De derde fase betreft de evolutie van een alliantie. Het partnerschap zal zich nu richten op het stellen van ambitieuzere doelen en het behalen van resultaten. Nu gaat het om het samenbrengen van ambities en het verwezenlijken van een gezamenlijk doel. In deze fase zijn zichtbare resultaten belangrijk om te blijven investeren in de samenwerking.
In de transformatiefase staat de alliantie voor de opgave om te blijven innoveren als resultaten uitblijven en zich aan te passen als de context verandert en de druk toeneemt. Op termijn kan het zichtbare belang van de alliantie afnemen, evenals de wil om er energie in te blijven steken.
Toekomst voor waardengedreven allianties
De afgelopen twintig tot dertig jaar hebben we een verbazingwekkende versnelling van veranderingen gezien in de maatschappij en het menselijk leven. Natuurlijk zijn deze veranderingen niet altijd ten goede en in veel situaties vormen maatschappelijke veranderingen zelfs een bedreiging voor de mens en voor het leven op onze planeet.
In deze context zullen waardengedreven allianties in de toekomst in aantal en waarde toenemen. Maatschappelijke en economische ontwikkelingen, die zowel mogelijkheden bieden als een bedreiging voor de mensheid vormen, zijn een uitzonderlijke vruchtbare voedingsbodem voor economische en politieke spelers, leidinggevenden en professionals, actoren uit het maatschappelijk middenveld, en anderen om waardengedreven allianties te starten en maatschappelijke ontwikkelingen ten goede te keren.
De meeste regeringen zijn niet uit zichzelf in staat de grote uitdagingen van de mensheid aan te gaan. Politici hebben zo hun belangen en vaak een normatieve en gefragmenteerde kijk op de samenleving. Nationale en mondiale instituties werken traag als ze wezenlijke problemen willen aanpakken doordat het lang duurt om deelbelangen te overbruggen en een gemeenschappelijke basis te vinden om afspraken te maken.
Toch zijn regeringen en instituties nodig om maatschappelijke veranderingen door te voeren en wettelijk te verankeren. We kunnen het alleen niet aan ze overlaten. Verandering is niet de taak van het individu, een geïsoleerde instelling of een institutie, maar eerder een adaptieve kwaliteit van velen om gezamenlijk vorm te geven aan de toekomst. Daarom is er een ongelooflijke kans voor het creëren van nieuwe waardengedreven allianties en voor de ontwikkeling van bestaande allianties die willen bijdragen aan een betere wereld zoals de GABV.
Met elkaar hebben we mogelijkheden om waardengedreven allianties te starten en te ontwikkelen waarbij we gezamenlijk kunnen werken aan huidige maatschappelijke en menselijke uitdagingen om bij te dragen aan het versterken van het vermogen van lokale, internationale, en wereldwijde gemeenschappen om zelfstandig veranderingen te realiseren en haar eigen toekomst vorm te geven.
Dit artikel is gebaseerd op het boek “Allianties van voor een Duurzame Toekomst”, geschreven door Jaap Boonstra dat onlangs in verschenen bij Boom Uitgevers. Het voorbeeld van de Global Alliances for Banking on Values is een van de leidende casestudies in dit boek. Jaap Boonstra is hoogleraar bij Esade Business School in Barcelona en bij Rotterdam School of Management.
