MOB: Bereikbaarheid geldautomaten blijft goed
Het aantal geldautomaten is gedaald van 8.114 in 2006 naar 6.959 in 2014, een daling van 14%. Toch is het het percentage Nederlanders dat binnen een hemelsbrede straal van 5 kilometer van een bancaire geldautomaat woont, nog steeds hoog, aldus Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB). Ondanks dat er geen generiek bereikbaarheidsprobleem is, moeten inwoners van kleine kernen waar de laatste geldautomaat uit het straatbeeld is verdwenen, een grotere afstand afleggen om contant geld via de geldautomaat op te nemen.
Bereikbaarheid van geldautomaten
De laatste paar jaar krijgt de bereikbaarheid van geldautomaten relatief veel maatschappelijke en politieke aandacht. De achtergrond hiervan is dat het aantal bancaire geldautomaten sinds 2008 een geleidelijke daling vertoont, na een periode van jarenlange stijging. Hier liggen diverse oorzaken aan ten grondslag. De komst van moderne informatie- en communicatietechnologieën heeft in toenemende mate een verschuiving van fysieke naar digitale betaaldiensten op gang gebracht. Banken en winkeliers passen hun betaaldienstverlening aan als gevolg van de steeds verdergaande digitalisering van onze maatschappij. Veruit de belangrijkste ontwikkeling is dat pinbetalingen, ook voor kleine bedragen, steeds meer de functie van contant geld overnemen.
Daarnaast draagt het brede gebruik van internet- en mobielbankieren bij aan een vermindering van het aantal contante geldtransacties. Naast het veranderde betaalgedrag waardoor contante geldtransacties afnemen, stijgen ook de kosten voor het exploiteren van geldautomaten. Dit komt mede doordat er steeds strengere beveiligingseisen worden gesteld aan de locaties waar de geldautomaten staan.
Kwetsbare groepen en de bereikbaarheid van contant geld
Door de daling van het aantal geldautomaten moeten de inwoners van kleine kernen waar de laatste geldautomaat uit het straatbeeld is verdwenen, een grotere afstand afleggen om contant geld via de geldautomaat op te nemen. Het verdwijnen van geldautomaten heeft, relatief gezien, de grootste impact op bevolkingsgroepen die vanwege ouderdom of andere fysieke beperkingen minder mobiel zijn en woonachtig zijn in kleine dorpskernen, met name op het platteland. Contant geld is nog altijd het meest gekozen betaalmiddel door de meeste ouderen bij het afrekenen in buurtwinkels, op de markt, en aan de deur.
Adequate toegang tot contant geld weegt zwaar voor het publiek
Het maatschappelijke belang van een adequate toegang tot contant geld weegt zwaar. Het meten van de bereikbaarheid van geldautomaten werpt licht op de ontwikkeling en op de noodzaak tot het nemen van aanvullende maatregelen. Een analyse van de dekking heeft plaatsgevonden op het niveau van postcodegebieden. Voor elk postcodegebied is nagegaan of het geografische midden hemelsbreed minder dan 5 kilometer verwijderd is van de dichtstbijzijnde bancaire geldautomaat. Op deze basis woonde eind maart dit jaar 99,53% van de Nederlanders binnen een straal van 5 kilometer van een bancaire geldautomaat. Eind maart 2014 bedroeg dit percentage 99,59%.
De invloed van niet-bancaire geldautomaten op de bereikbaarheid
Voor een volledig beeld van de bereikbaarheid van geldautomaten is in deze meting ook onderzocht wat de invloed van niet-bancaire geldautomaten op de bereikbaarheid is. In Nederland staan bijna 900 niet-bancaire geldautomaten, veelal bij supermarkten. Inmiddels wordt ruim één op de negen geldautomaten in Nederland geëxploiteerd door niet-bancaire partijen. Met de niet-bancaire geldautomaten meegenomen, komt, op basis van een analyse per postcodegebied, het totale percentage Nederlanders dat binnen een hemelsbrede straal van 5 kilometer toegang heeft tot een geldautomaat iets hoger uit, namelijk 99,64% .
Contant geld blijft cruciaal
Contant geld is in aantal transacties gemeten het meest gebruikte betaalmiddel. Bijna 57% van alle aankopen in winkels werd in 2013 nog met contant geld gedaan. Contant betalen is tevens het enige volwaardige alternatief als het elektronisch betalingsverkeer om welke reden dan ook tijdelijk niet functioneert. Een goede bereikbaarheid van contant geld blijft onverminderd van belang. Al sinds 2008 bestaat tussen betrokken partijen daarom de zogenoemde “Werkafspraak Bereikbaarheid’. In dit kader kunnen consumenten en MKB-ondernemers knelpunten melden (mailadres: bereikbaarheid@betaalvereniging.nl).
Daar waar zich problemen voordoen bij de sluiting van een geldautomaat, ziet het MOB een aantal oplossingsrichtingen. Het betalen met de betaalpas kan verder worden gestimuleerd, bijvoorbeeld door het plaatsen van betaalautomaten bij winkels waar die nog ontbreken. Soms is het mogelijk een geldautomaat te vervangen door niet bancaire geldautomaat in supermarkt of warenhuis. Bijpinnen in winkels is een ander alternatief. Specifieke groepen kunnen worden geholpen door het aan huis laten bezorgen van contant geld. In bepaalde gevallen kan door het delen van de exploitatiekosten tussen de banken en lokale partijen een geldautomaat worden geplaatst of behouden. Een andere manier om een betere exploitatie van geldautomaten te komen is samenwerking tussen de banken in het plaatsingsbeleid. Het MOB kijkt dan ook met belangstelling naar de evaluatie van de pilot bancaire geldautomaten in Zeeuws-Vlaanderen. In gezamenlijk overleg hebben banken in Zeeuws-Vlaanderen een geldautomaat geplaatst. Deze vorm van samenwerking van de deelnemende banken is goedgekeurd door de Autoriteit Consument & Markt.