Hoe snel merken klanten de impact van een meer risicogebaseerd klantonderzoek?

Jaap van der Molen (hoofd Detecting Financial Crime (ABN AMRO) werkte namens de bankensector mee aan de sinds mei 2023 gepubliceerde NVB Risicogebaseerde Standaarden. Met daarin heldere uitgangspunten voor een meer risicogebaseerd klantonderzoek door banken. Hoe (snel) gaan klanten iets merken? “Klanten die met een NVB Standaard wapperend in de hand bij ons aanklopten, moesten we soms teleurstellen. Implementeren vraagt tijd en zorgvuldigheid.” Grootste winstpunt is wat Van der Molen betreft ook de actieve dialoog tussen bank en toezichthouder over invulling van de risicogebaseerde benadering. Dit artikel is eerder verschenen in Bank | Wereld Online, een uitgifte van de Nederlandse Vereniging van Banken.

“Als banken willen we het juiste doen – een goede invulling geven aan de poortwachtersrol zoals vastgelegd in de Wet ter voorkoming van witwassen en het financieren van terrorisme (Wwft)", aldus Van der Molen. "Dat gaat van het voorkomen en detecteren van financiёle criminaliteit tot het beoordelen en doorsturen van ‘meldingen ongebruikelijke transacties’ (MOT’s) naar de FIU Nederland.”

“Maar doe je die invulling ‘zwart - wit’, dan doe je als bank heel veel meldingen van mensen, bedrijven en diensten die helemaal niet crimineel zijn. Op dit moment laat de Wwft – zoals elke wet - veel ‘open’. Bij banken bestaat onduidelijkheid over het ‘grijze gebied’ in de Wwft - de invulling van de risicogebaseerde benadering: zodanig werken dat je de risico’s afvangt en onnodige klantbelasting zo veel mogelijk probeert te voorkomen. Met klantonderzoek gericht op de werkelijke risico’s.”

Focus op echte risico’s

“De recent gepubliceerde Standaarden vullen in wat de Wwft open laat aan interpretatie. Ze zijn ontstaan in dialoog met de toezichthouder De Nederlandsche Bank, die met hun rapport ‘Van herstel naar balans’ de sector uitnodigde om in gesprek te gaan over de invulling van de risicogebaseerde benadering. De Standaarden die er nu liggen, bieden banken uitgangspunten voor een meer risicogebaseerd klantonderzoek. Met een focus op de echte risico’s."

"Met deze Standaarden hoeven banken niet meer individueel het wiel uit te vinden; ze zijn bruikbaar voor elke bank. Maar, het zijn nadrukkelijk uitgangspunten. Principes. Elke bank vult ze op haar eigen wijze in. Want veel risico-gerelateerd beleid is concurrentiegevoelig, dus daar kun je geen afspraken over maken.”

Meer uniformiteit

Het gebruik van de Standaarden zal waarschijnlijk toch leiden tot meer uniformiteit in het klantonderzoek door banken, is de verwachting van Van der Molen: “Vanwege dat ‘grijze gebied’ – de onduidelijk over de risicogebaseerde benadering – varieert het klantonderzoek nu vaak heel sterk per bank: welke risicogebaseerde besluiten kan en wil een bank nemen?"

"Onderschat ook niet de impact van ‘witwasboetes’ en mogelijke vervolging vanwege risicogebaseerde besluiten of risicogebaseerd werken. Dan neem je als bank minder risico’s en dat heeft impact op de klant.”

Vragen stellen

Sommige sectoren – zoals sekswerkers en de automotive sector – krijgen nu extra veel vragen van banken als ze klant zijn of willen worden, aldus Van der Molen: “Banken sluiten geen hele sectoren uit van dienstverlening. Ook al lijkt dat soms wel zo. Bepaalde sectoren worden echter als risicovol gezien. Het cashgebruik binnen de automotive sector bijvoorbeeld - dat vinden wij banken ingewikkeld. Daar moeten wij vragen over stellen en we krijgen niet altijd de juiste antwoorden terug.”

Impact

Wanneer gaan klanten van banken de impact merken? “Het is natuurlijk een enorme prestatie dat we deze Standaarden in dialoog met DNB hebben kunnen maken. Maar banken werkten de laatste twee jaar al steeds meer risicogebaseerd. Voor sommige onderdelen betekent een NVB Standaard dus geen grote verandering, maar meer een aanscherping en verankering van de huidige werkwijze zoals die geaccepteerd wordt door de toezichthouder."

"Klanten die vlak na publicatie met een NVB Standaard wapperend in de hand bij onze bank aanklopten, moesten we soms teleurstellen. Implementeren van een Standaard in beleid en werkwijzen kan tijd kosten, want dat vraagt om zorgvuldigheid.”

Geen tectonische verandering

De Standaarden zijn geen ‘tectonische’ verandering, benadrukt Van der Molen. “Ze geven een bank meer zekerheid dat ze de Wwft juist interpreteert. Naar verwachting zal ook de toezichthouder de Standaarden gebruiken in haar toezichtsraamwerk."

"Opent de toezichthouder een dossier en ziet ze bijvoorbeeld dat het klantonderzoek op een thema als Ultimate Benificial Owner (UBO) of Enhanced Due Diligigence (EDD) is gedaan volgens de desbetreffende NVB Standaarden, dan is de verwachting dat de toezichthouder daar ook op een risicogebaseerde manier naar kijkt. Grootste winstpunt van deze Standaarden is wat mij betreft dan ook de actieve dialoog tussen bank en toezichthouder die is ontstaan over de risicogebaseerde benadering.”