Een exclusief interview met Peter Verhaar

Het hebben en delen van kennis is een goede basis om de weg naar ontwikkeling, succes en geluk te versnellen. Octas brengt als gespecialiseerd detacheerder graag die versnelling in het bankwezen en haar arbeidsmarkt door haar kennis te delen met u.

De komende periode brengen we u dan ook graag een serie portretten van vooraanstaande personen uit de financiële sector. Personen die met hun visie toegevoegde waarde leveren aan de bancaire sector in zijn geheel en naar onze verwachtingen aan u in het bijzonder. Ik wens u veel leesplezier.

Wat blijft er over van het ouderwetse bankieren?
Bankieren verandert, zoveel is wel duidelijk. En dat gaat in een razendsnel tempo. Nieuwkomers schieten als paddenstoelen uit de grond. Allemaal hemelbestormers die een deel van de taart willen opeten.

Peter Verhaar is zelf één van die nieuwkomers geweest als mede-oprichter van Alex Beleggersbank. Daarnaast is hij betrokken bij start-ups als BrightPensioen, Sparkholder en Monefy. Allemaal bedrijven die een deel van de markt bedienen. Toch lijken de banken er niet echt wakker van te liggen. Wij spraken Peter Verhaar over zijn visie van de banken, de toekomst en de inzet van Fintech.

De Hogere Hotelschool als plek waar bankmedewerkers in de toekomst worden opgeleid. Volgens Peter Verhaar (Alex en Monefy) is dat zo gek nog niet.

Hij vindt het heerlijk om de gevestigde banken op de hak te nemen. Ze een spiegel voor te houden. Peter Verhaar is oprichter van Alex Beleggersbank en komt binnenkort met een nieuwe dienst op de markt: Monefy, een crowdfundplatform voor MKB krediet, consumptief krediet en hypotheken. Hij wil in de eerste plaats geld verdienen met zijn bedrijven, maar hoopt ook dat de bestaande banken er door zullen veranderen. Vernieuwen dus. Dat is namelijk keihard nodig, maar ook moeilijk. “Bankieren is het moeilijkste, maar ook het mooiste vak”, vindt Verhaar. De bankwereld heeft iconische leiders nodig en die zijn er volgens hem nu niet. Toch komt hij ook met een geruststelling. We bankieren al 400 jaar en dat blijven we ook nog minstens 400 jaar doen.

Trends
Peter Verhaar ziet drie belangrijke trends voor de bank van de toekomst. In de eerste plaats zullen banken met steeds minder personeel af kunnen. Zeker 25 procent van de huidige banen bij de banken zullen verdwijnen. Ee?n van de belangrijkste aanjagers van die ontwikkeling is technologie. Slimme apps, big data en mobiel bankieren bijvoorbeeld. Banken zetten daar van oudsher al op in, maar zullen dat de komende jaren alleen nog maar meer gaan doen. Ze moeten wel. Dat is de tweede trend. En tot slot zullen banken minder via de bankbalans opereren. De kapitaalmarkt wordt voor hen veel belangrijker.

Terug naar de kern
Om met de laatste trend te beginnen: de bank van de toekomst heeft dus een kleinere bankbalans en de adviestak krijgt daarbij meer nadruk, zo verwacht Verhaar. Terug naar investmentsbanks e?n de klassieke banken. “We krijgen dus gespecialiseerde bedrijven, waarbij financiering veel meer via de kapitaalmarkt geregeld gaat worden. Kortlopende kredieten worden dan ook gefinancierd met kortlopend geld”, aldus Verhaar. “Door de crisis van 2008, waarbij het mis ging in die investmentbanking hoek (Verhaar doelt uiteraard op Lehman Brothers), is de Europese Unie weer bezig terug te keren naar de periode van vo?o?r 1980, waarbij de bankbalansen veel korter worden. En dat doen ze door restricties op te leggen op het vermogen.” 

Banken worden gedwongen om de balans te laten krimpen en terug te keren naar hun kernactiviteit. Gevolg is dat er veel meer via de kapitaalmarkt gefinancierd gaat worden. Dat is ook precies waar Monefy mee bezig is, de start-up waar Verhaar bij betrokken is. Buiten de bankbalans om beleggers direct krediet laten verstrekken, is hierbij het idee. “In de Verenigde Staten is dat al heel normaal. Beleggers financieren bedrijven, hypotheken en creditcards. Dat loopt dus niet meer via de bankbalans. Toch spelen banken wel een rol in dit proces, als adviseur aan beleggers en bedrijven. 

Dit wordt belangrijk voor de bank van de toekomst en dat zie je ook wel aan de strategie van bijvoorbeeld ABN AMRO”, zegt Verhaar. “Hun investment bank heeft met MeesPierson heel bewust een andere naam. Dat houden ze echt zo in stand. Zij zien gewoon dat het straks weer een heel belangrijke tak gaat worden.”

Fintech
De tweede, niet te stuiten trend is die van de automatisering. Technologie zal nog veel harder ingezet worden dan we nu al gewend zijn, verwacht Verhaar. Al is het fenomeen an sich niet nieuw. “Fintech bestaat eigenlijk helemaal niet. Banken hebben altijd al ingezet op computers. Daar is niets nieuws aan. Banken willen in de concurrentiestrijd steeds meer hun kostprijs verlagen en dat doe je met automatisering. Eerst komen de simpele taken. Die zijn al grotendeels door technologie overgenomen. Nu zijn de complexere taken aan de beurt. Je moet je dus niet gek laten maken door nieuwe termen, want dit is iets van alle tijden. De oudste vorm van crowdfunding is de beurs.”

Technologie zorgt vandaag de dag wel voor een enorme versnelling. Door data te verzamelen kunnen banken veel makkelijker advies geven. “Kijk maar naar hypotheekadviezen. Je kunt tegenwoordig heel makkelijk online uitrekenen hoeveel je maximaal kunt lenen. Uiteindelijk komt daar nu nog wel een persoonlijk advies aan te pas, maar de computers zullen steeds meer werk uit handen nemen. Bovendien is hypotheekadvies niet meer zo moeilijk, want de overheid heeft er een aantal variabelen uitgehaald”, aldus Verhaar. Dataverzameling door banken is nog wel complex. Het gaat immers om het geld en de uitgaven van mensen en dat is heel persoonlijk. Het is volgens Verhaar dan ook moeilijk om daar een verdienmodel aan op te hangen. “Zit je echt te wachten op een aanbieding van een tuincentrum van je bank? 

Hoe banken daarmee geld gaan verdienen is nog niet helemaal helder, maar dat de technologische ontwikkelingen een steeds grotere rol gaan spelen bij het bankieren, dat is wel duidelijk. Banken moeten daar wel in mee, ze kunnen niet anders.”

Andere banen?
En daarmee komen we bij de derde trend. Volgens Verhaar gaan er de komende tijd heel veel banen verdwijnen bij de banken. De ontslaggolven van de laatste jaren zijn nog maar het begin. “Het gaat met pieken en dalen, maar de trend is omlaag”, aldus Verhaar. “Voor laagopgeleide mensen is er straks geen plek meer bij de banken. Die worden steeds meer vervangen door hooggeschoold personeel. Ook bij de bank van de toekomst kun je nog een mooie baan vinden, maar het zullen er wel veel minder zijn. Minimaal een kwart van de mensen gaat eruit, misschien wel meer.”

Dat heeft ook te maken met die andere trend, dat banken veel meer op de adviestak gaan inzetten. Daar heb je goed opgeleid personeel voor nodig. Al die andere taken kunnen namelijk prima door slimme software opgeknapt worden. Bankpersoneel zal enorm klantgericht moeten opereren, want daarin kun je als organisatie het verschil gaan maken. Nu stappen mensen nog niet zo makkelijk over naar een andere bank. Dat vinden wij Nederlanders niet fijn, iets dat met vertrouwen heeft te maken. We willen immers niet dat er met ons geld geklooid wordt. Wat dat betreft mag je de klanten van banken zelfs een beetje lui noemen. Toch zal dat voor veel mensen wel veranderen, omdat ze straks voor hun spaargeld rente moeten gaan betalen. “Er staat nu zo’n 400 miljard euro op spaarrekeningen bij banken, daarvan gaat zeker 150 miljard weg. Mensen gaan hun geld ergens anders beleggen of investeren in bedrijven om we?l rendement te halen. En daar heb je goed advies voor nodig.”

Nieuwkomers geen echte bedreiging
Bankieren verandert, zoveel is wel duidelijk. En dat gaat in een razendsnel tempo. Nieuwkomers schieten als paddenstoelen uit de grond. Allemaal hemelbestormers die een deel van de taart willen opeten. Peter Verhaar is zelf e?e?n van die nieuwkomers geweest als mede-oprichter van Alex Beleggersbank. Daarnaast is hij betrokken bij start-ups als BrightPensioen, Sparkholder en Monefy. Allemaal bedrijven die een deel van de markt pakken. Toch liggen de banken er niet echt wakker van, denkt Verhaar. 

“Grote banken passen zich wel weer aan, dat hebben ze altijd gedaan. Wel is er wat gaande. Toen ik met Alex begon in 1994 ben ik een enorm probleem geworden voor de banken. Ik heb heel veel beleggers bij ze weggetrokken door de kosten van het beleggen heel erg omlaag te brengen. Dat heeft de banken een paar jaar enorm pijn gedaan. Maar als je nu kijkt, dan draaien ze toch weer gewoon door”, aldus Verhaar.

Nieuwkomers hebben twee grote voordelen. Ze zorgen ervoor dat grote banken wakker blijven. Ze zijn de luis in de pels. “Als je bankiers nu vraagt wat ze van zo’n nieuwkomer vinden, dan zullen ze zeggen dat ze er eigenlijk wel van houden. Ze koesteren de luizen. En als zo’n start-up erg succesvol blijkt, dan kopen ze die gewoon. Die nieuwkomers zijn trouwens nooit erg principieel. Ze zitten er in eerste instantie in om het geld. Ze hopen namelijk vrijwel altijd dat ze uiteindelijk voor veel geld worden overgenomen. Zo zit ik zelf ook in de wedstrijd, daar ben ik heel eerlijk in. Maar dat betekent niet dat je geen goede service aan je klanten kunt bieden. Dat moet je juist wel doen!”

Het andere grote voordeel is dat nieuwkomers de marginale kostprijs omlaag brengen. Diensten worden dus goedkoper voor klanten, al duurt het meestal wel een tijdje voordat banken meegaan in die prijsdaling. “Klanten zijn lui, stappen niet snel over. Dat heeft zoals gezegd met vertrouwen te maken. Mensen zijn heel erg bang voor hun geld en daar lopen ze liever geen risico mee. Vertrouwen is cruciaal.” Maar als op een gegeven moment zoveel klanten overstappen dat het de banken pijn gaat doen, dan zullen ook zij de kostprijs verlagen. Nieuwkomers zetten die traditionele banken dus wel onder druk, maar zij zullen er ook weer niet aan ten onder gaan.

Apple als bank
Maar wat als een technologiebedrijf als Apple een bank start? “Dat is een spannende gedachte”, geeft Verhaar toe. “Alleen in het betalingsverkeer valt er namelijk echte zware concurrentie te verwachten voor de banken. In die hoek gebeurt natuurlijk ontzettend veel, dat is echt de olifant in de porseleinkast.” Zo is een partij als Adyen een belangrijke speler geworden in het betalingsverkeer voor bedrijven. Dat was vroeger een volledig bancaire functie en Adyen is daar- voor in de plaats gekomen. “Maar in het totale bankdomein is Adyen ook maar heel klein”, aldus Verhaar. “Van partijen als Apple of Google verwacht ik echt veel. Als Apple wil - en de vraag is o?f ze willen - dan wordt je smartphone je bank. 

Consumenten hebben dan hun rekening-courant bij Apple.”
Dat de grote techbedrijven in Silicon Valley nog wat aarzelend opereren, is omdat de markt nu nog onvoldoende interessant voor ze is. “Ze hebben in principe alles al in huis, maar waarom zouden zij in een markt stappen met een low margin en een high compliance?” Dat zou wel eens kunnen gaan veranderen als per 1 juli 2017 de Payment Service Directive 2 (PSD2) een feit is. Met deze Europese richtlijn komt er opeens heel veel data vrij, want de bankklant mag dan zelf bepalen naar welke provider zijn bankgegevens gaan. De banken zijn dus geen eigenaar meer van hun eigen data. In Silicon Valley tellen ze de dagen af tot dat moment.

“Apple is zo? groot! Het bedrijf heeft maar liefst 100 miljard dollar in cash en miljoenen klanten wereldwijd. Ze hebben al een bankkantoor in de vorm van een smartphone. Die is 24 uur per dag open, alleen de batterij is af en toe leeg”, zegt Verhaar. Daarmee heeft het bedrijf nu al heel veel kaarten in handen. De waarde van een bank zit in de data, in de gegevens van de rekening-courant. Als je die kunt combineren met de kracht van Apple, dan wordt het volgens Verhaar pas echt interessant. “Je kunt met die big data zoveel meer doen dan alleen verdienen op provisie. Als ik jouw hele aankoopgeschiedenis ken, dan kan ik daar wat mee. Klassiek voorbeeld: ik zie dat jij luiers bent gaan kopen of misschien wel een Porsche. Dan ken ik jou. Ik ken dus jouw geschiedenis.” Verhaar kan zich voorstellen dat klanten op basis van die data andere producten aangeboden krijgen. Dan wordt plotseling de rekening-courant geen low margin meer, maar juist een high margin en dus interessant voor Apple, Google en Samsung. Zaterdag 1 juli 2017 als het kantelpunt, met nieuwe spelregels. “Als ik meneer Zalm, meneer Draijer of meneer Hamers was, dan zou ik me juist daar enorm veel zorgen over maken.”

Leiderschap
Peter Verhaar hoopt dat de Raden van Bestuur over dit soort kwesties nadenken, al heeft hij daar wel een hard hoofd in. “Omdat de aandacht van die banken tot nu toe volledig door compliance wordt ingenomen, maar dan ook echt volledig. Banken zijn soms maanden bezig om te achterhalen waar het vermogen van hun klanten vandaan komt. Allemaal regels die worden opgelegd door de Nederlandsche Bank en de overheid.” Banken huren externe mensen in om ervoor te zorgen dat ze aan de regels voldoen. Ze komen ondertussen nauwelijks meer toe aan de taak waarvoor ze zijn opgericht, namelijk service en advies. 

“Het is op dit moment echt dramatisch hoe zwaar de toezichthouders op de banken drukken. Daar kunnen bankmanagers dus weinig aan doen. Daar hebben ze gewoon mee te maken, punt. Maar er liggen ook wel kansen. Als ik baas van ABN AMRO zou zijn, dan zou ik vol inzetten op big data. Daarnaast zou ik samenwerking zoeken met crowdfundingorganisaties”, aldus Verhaar. “Zo kan ikzelf de bankbalans verkleinen. En ja, uiteindelijk toch ook mensen ontslaan. Degenen die overblijven zijn de mensen die weten hoe ze met klanten om moeten gaan, relatiemanagers. De Hogere Hotelschool zou eigenlijk het voorportaal van de bank moeten zijn. Daar ben ik heel serieus in. De andere groep die in de toekomst nog een baan bij de bank zal kunnen vinden, zijn de mensen die met big data om kunnen gaan. De econometristen dus.”

Of medewerkers in de toekomst nog in vaste dienst zijn bij de bank of dat er juist een no?g grotere flexibele schil komt, weet Verhaar niet. “Het boeit me eigenlijk ook niet, ik wil graag een variabel salaris. Daarom ben ik zo’n voorstander van bonussen.” Als het met de bank minder gaat, mag het met medewerkers dus ook minder gaan, vindt hij. Lang leve het flexibele salaris. Daar worden medewerkers volgens Verhaar ondernemender van en dat hebben banken hard nodig. “Banken proberen aan alle kanten het ondernemen erin te krijgen, maar dat zit absoluut niet in hun DNA.”

Dat ondernemende moet in eerste instantie helemaal van bovenaf komen. “De bankwereld heeft behoefte aan een icoon, iemand waar je tegenop kijkt. Dat hebben succesvolle bedrijven altijd”, zo betoogt Verhaar. “Banken hebben echter nooit een icoon gehad. Dat is ook moeilijk, want je moet tegelijkertijd ook vertrouwen uitstralen. Het moet iemand zijn die vernieuwing niet uit de weg gaat en tegelijkertijd volledig integer is. Vernieuwen is fouten durven maken.

De bankmanager van de toekomst zou dus moeten durven zeggen: dat hebben we niet goed gedaan, maar we zijn er mee bezig en gaan het verbeteren. Maar vanwege de complianceregels mag dat dus niet.”

Richard Branson is volgens hem het beste voorbeeld van zo’n iconisch leider. Hij heeft een bank, Virgin Money, maar is tegelijkertijd een echte ondernemer e?n visionair. “Zo’n leider hebben de Nederlandse banken ook nodig. Zo worden mensen weer trots op hun vak. Ik ben er trots op dat ik bankier ben, het is een hartstikke mooi vak”, besluit Verhaar.