Het woord aandelen komt voort uit ‘deeleigenaar zijn van een onderneming’. Het in bezit hebben van aandelen betekent dat je voor het gedeelte wat deze aandelen representeren economisch eigenaar bent van een onderneming en daarmee meedeelt in de gemaakte winsten (rendement) of eventuele verliezen (risico). Alle aandeelhouders samen kunnen economisch gezien als eigenaren van de onderneming (in dit verband vaak officieel vennootschap genoemd) worden beschouwd, hoewel ze dat strikt juridisch gezien niet zijn. Een aandeel is een waardepapier dat een aantal rechten met betrekking tot een onderneming geeft. De waarde van een aandeel is in principe afhankelijk van de onderliggende onderneming. Uitgangspunt is in principe de nominale waarde van het aandeel, het bedrag waarvoor bij uitgifte voor het aandeel betaald moest worden, en dat in de statuten vermeld staat. Aandelen geven geen recht op een vaste uitkering zoals rente, zoals dit wel het geval is bij obligaties. Het rendement op aandelen bestaat uit twee onderdelen: eventuele waardestijging van het aandeel en het periodiek uit te keren deel van de winst van de onderneming, het dividend. Dividend is een deel van de winst van de onderneming, hoewel ondernemingen ook dividend kunnen uitkeren uit de reserves als het bedrijf geen winst maakt. De dividenduitkering is geen verplichting en de hoogte wordt vastgesteld door de aandeelhouders, het bestuur, of beiden. Aandelen zijn er in veel verschillende vormen sterkt variërend in uitbetalingen, zeggenschap en rechten.
Wanneer er binnen een onderneming een idee bestaat, maar er is geen geld om het idee tot uitvoer te brengen, kan de eigenaar proberen naar een bank te stappen om daar geld te lenen. Voor zo'n lening wil een bank echter garanties, of een hogere dan de gangbare marktrente als vergoeding voor het risico. Als alternatief voor het aangaan van een lening kan een onderneming er ook voor kiezen aandelen uit te geven. Het mooie van aandelen is dat het voor ondernemingen een financieringsvorm is om geld uit de markt te halen om mooie dingen te doen en het voor beleggers een mogelijk is om hun geld te laten renderen op basis van het succes van de organisatie. Reeds in de Romeinse tijd werden onderhands aandelen uitgegeven aan financiers. De eerste officiële uitgifte van verhandelbare aandelen vond plaats in 1606 in Amsterdam. Tegenwoordig is de aandelenhandel sterk geprofessionaliseerd en geautomatiseerd en worden aandelen van ondernemingen over de hele wereld verhandeld. De aandelen van één bedrijf kunnen op meerdere beurzen tegelijk verhandeld worden. Het aandeel Royal Dutch Shell is bijvoorbeeld wel op 3 beurzen tegelijk verhandelbaar: Wallstreet, de Londense FTSE en de Amsterdamse AEX op Beursplein 5.
De online wereld maakt beleggen in aandelen steeds inzichtelijker en toegankelijker. Vele partijen bieden mooie software pakketten aan waarmee de klant zelfstandig transacties (kopen, verkopen) dan doen. Bij veel banken zijn deze pakketten gekoppeld aan het internetbankieren.
Ook voor aandelen geldt dat het een vorm is van kapitaalopbouw. Aandelen kunnen heel renderend zijn, maar zijn vaak ook risicovol. Zeker in het huidige economische klimaat is het succes van organisaties (zelfs van grote stabiele ‘to big to fail’ organisaties) niet gegarandeerd. Neem bijvoorbeeld ING die in 2008 / 2009 kelderde van een waarde van 14 euro per aandeel naar 2 euro per aandeel. Ook dien je te beseffen dat bij het failliet gaan van een onderneming jij deelt in de malaise: aandelen zijn niks meer waard en verdwijnen in de prullenbak. Aan de ander kant zijn er zeer veel bedrijven die winst maken, goede rendementen laten zien en ook in de toekomst goede vooruitzichten hebben. Aandelen van deze organisaties kunnen zeer renderend zijn. Handel in aandelen vraagt om veel kennis van de markt, organisaties en een visie op de economie. Voor veel mensen is het dan ook verstandig hier een adviseur voor in de hand te nemen.
Naast marktkennis is ook het scherp hebben van je eigen gewenste risicoprofiel een heel belangrijke. Heb je het ingelegde geld namelijk nodig om je hypotheek af te lossen dan ga je daar anders mee om dan wanneer het een extra ‘appeltje voor de dorst’ is.
Om als particulier te kunnen beleggen in aandelen dient men vaak een effectenrekening te openen.
Soorten aandelen
Niet volgestorte aandelen: zijn aandelen waarop de volledige nominale waarde niet is gestort in de kas van het bedrijf. Deze aandelen zijn altijd Aandelen op naam.
Aandelen aan toonder: zijn aandelen waarvan de bezitter van dat bewijsstuk ook de eigenaar is en derhalve de statutaire rechten ervan kan uitoefenen. Zij kunnen aan derden doorgegeven worden, met of zonder speciale administratieve procedures.
Aandelen op naam: in tegenstelling tot aandelen aan toonder is het aandeelhouderschap op naam niet afhankelijk van de lichamelijke drager. Gaat deze teniet, dan blijft de vennootschappelijke rechtsverhouding met de vennootschap intact.
Aandelen met of zonder stemrecht: met stemrecht verlenen zij de aandeelhouder recht om deel te nemen aan de algemene vergadering aan de stemming en aan het bestuur. Zonder stemrecht geven zij alleen recht op een dividend, dat niet mag verschillen van het dividend van de stemgerechtigde aandelen.
Preferente aandelen: geven vóór alle overige aandelen recht op een vast dividend. Het dividend is een vast percentage van de nominale waarde.
Cumulatief preferente aandelen: zijn gelijk aan preferente aandelen, geven recht op een vast jaarlijks dividend, maar mocht het bedrijf een aantal jaren slecht draaien en wordt er geen dividend uitgekeerd, dan blijft het recht op het vaste deel daarop bij deze aandelen bestaan. Draait het bedrijf weer goed dan dient met terugwerkende kracht het dividend bij voorrang uitbetaald te worden.
Winstdelende (cumulatief) preferente aandelen: zijn gelijk aan de (cumulatief) preferente aandelen, maar geven naast het vaste dividend ook recht op een winstafhankelijk dividend. Cumulatief geldt alleen voor het vaste deel van de winst.
Gouden aandelen: de houders van deze prioriteitsaandelen hebben speciale rechten, welke in de statuten moeten zijn vastgelegd; meestal is dit het recht om een bindende voordracht te doen aan de aandeelhoudersvergadering voor de benoeming van de leden van de Raad van Bestuur en van de Raad van Commissarissen; maar ook bij statutenwijzigingen. Deze prioriteitsaandelen kunnen ondergebracht zijn in een stichting prioriteit.
Winstaandelen: Zij vertegenwoordigen niet het kapitaal van de onderneming en evenmin een materiële inbreng. Het betreft een niet-financiële inbreng, zoals de knowhow van een van de stichters, die deze kennis gewaardeerd wil zien door de overige aandeelhouders.
Genoteerde aandelen: Alle aandelen op naam en aan toonder worden toegelaten tot notering, met als enige voorwaarde dat het kapitaal volgestort is. De marktautoriteiten stellen wel de nodige eisen, zoals een minimumomvang van het kapitaal, publicatieplicht van financiële en koersgevoelige informatie onder strikte voorwaarden en op geregelde tijdstippen en het opvolgen van de regels inzake goed beheer en dergelijke.